چهل سال پيش، اگر كمي دير مي‌جنبيدي و بي‌حالي سر ظهر ماه روزه زنجير پايت مي‌شد، بايد به گاراژ پشت مسجد قناعت مي‌كردي. روزهاي اول اينطور نبود. اما بعد از چند روز كه آوازه جلسات در مشهد پيچيد، ديگر فضاي مسجد نيمه‌كاره امام حسن مجتبي(ع) كفاف حاضران را نمي‌داد. به همين خاطر هم گاراژ پشت مسجد را آماده كرده بودند تا ديررسيده‌ها آنجا بنشينند پاي صحبتهاي سيد جوان.             چهل سال پيش، اگر كمي دير مي‌جنبيدي و بي‌حالي سر ظهر ماه روزه زنجير پايت مي‌شد، بايد به گاراژ پشت مسجد قناعت مي‌كردي. روزهاي اول اينطور نبود. اما بعد از چند روز كه آوازه جلسات در مشهد پيچيد، ديگر فضاي مسجد نيمه‌كاره امام حسن مجتبي(ع) كفاف حاضران را نمي‌داد. به همين خاطر هم گاراژ پشت مسجد را آماده كرده بودند تا ديررسيده‌ها آنجا بنشينند پاي صحبتهاي سيد جوان. به گزارش رجانيوز، سيد 35 ساله هر روز بعد از نماز ظهر و عصر يكساعت پشت تريبون مي‌ايستاد و مباحثي با عنوان «طرح كلي انديشه اسلامي در قرآن» را مطرح مي‌كرد. قبلش هم برگه‌هاي كپي شده‌اي از مهمترين محورهاي بحث بين مردم پخش شده بود و بعد از صحبتهاي سيد، قاري خوش صدايي آياتي را كه در صحبتها به آن اشاره شده بود قرائت مي‌كرد.     اما آنچه باعث شور و اشتياق مردم شده بود فقط همين نوآوري‌هاي شكلي جلسه نبود. حرفهايي كه سيد مي‌زد جديد بود. از ايمان شروع كرده بود و بعد رسيده بود به توحيد و نبوت و ولايت؛ همه حرفهايش هم بر اساس قرآن بود. مردم اين كلمات را خيلي شنيده بودند اما تفسيري كه او از آنها ارائه مي‌كرد نو بود. تاجايي كه حتي برخي افراد پرسابقه در همان مشهد عليهش موضع گرفتند كه اين چه حرفهايي است او مي‌زند؟ اما جلسات هر روز شلوغ‌تر مي‌شد و بدون اينكه كسي بداند بحثها رنگ و بوي طرح مباني حكومت اسلامي هم مي‌گرفت. سالها بعد، سيد جوان شده بود رهبر انقلاب اسلامي! اما محتواي آن جلسات فقط در دل و جان مستمعين حاضر در همان مسجد و گاراژ مانده بود. البته سال 53 همان برگه‌هاي كپي شده را جزوه و با مقدمه خود سيد چاپ كرده بودند (اينجا)، اما محتواي سخنراني‌ها منتشر نشده بود.چهل سال بعد يك عده جوان افتادند دنبال كار. رفتند مشهد، از پيرمردهاي مسجد كرامت و مسجد امام حسن(عليه السلام) پرس و جو كردند و نهايتا رسيدند به كسي كه مسئول ضبط كردن آن جلسات بود. او هنوز نوارها را نگه داشته بود! انها را تحويل داد تا بعد از پياده سازي بشود كتاب «طرح كلي انديشه اسلامي در قرآن». كتابي كه الان هم وقتي بعد از چهل سال آن را مي‌خواني حق مي‌دهي به مردم آن زمان مشهد كه در گرماي ظهر ماه رمضان و با زبان روزه از اين طرف و آنطرف بيايند و يكساعت پاي منبري بنشينند كه بيشتر به كلاس درس شباهت داشته است. متني نو حتي بعد از 40 سالمطلب بالا، شرح مختصري بود از سخنراني‌هاي حضرت آيت الله سيدعلي خامنه‌اي كه تحت عنوان «طرح كلي انديشه اسلامي در قرآن» در مسجد امام حسن(عليه السلام) مشهد انجام شده بود و اكنون در قالب كتاب منتشر شده است. براي اطمينان يافتن به نو و بديع بودن محتواي اين كتاب حتي براي مخاطب حاضر مي‌توان به اين جملات از رهبر انقلاب استناد كرد:«من در مشهد یک بحثى کردم در باب ولایت، یک برداشت جدیدى از کلمة ولایت و مسئلة ولایت؛ ماه رمضان بود و بحث‌هایى براى جوانها مى‌کردیم، آن وقت ها راجعبه توحید و نبوت و چه و ازجمله ولایت. یک بحث قرآنى خیلى خوب و کاملى بود، بعد هم چاپ شد؛ یعنى خلاصه‌اش هم یک جایى چاپ شد. اصل سخنرانی‌ها هم بعد از انقلاب درآوردند چاپ کردند. بحثهاى خوبى است بحثهاى جالبى است. من حالا هم که نگاه مى‌کنم مى‌بینم بحثهاى عمیقى است این بحثها.»سامان دهندگان كتاب سعي كرده‌اند ظاهر کتاب، آن مقدار که مقدور است و به محتوای کتاب ضرری نمی‌رساند، مشابه کتاب‌های آن زمان باشد؛ و قلم، صفحه‌آرایی، صفحات ابتدایی جلسات، رنگ کاغذ، و رسم‌الخط آیات نیز، همه کمک‌کنندۀ به این امر باشند. براي مطالعه بيشتر پيرامون سبك تنظيم كتاب مي‌توانيد به اينجا مراجعه كنيد. براي آشنايي بيشتر با كتاب مي‌توانيد برخي ماحقات آن مانند فهرست موضوعات كتاب و همچنين اشاره ابتدايي آن را در اينجا بخوانيد.به هر حال با مراجعه به سايت موسهه جهادي صهبا و ورود به صفحه خاص اين كتاب، هر انچه كه براي آشنايي با يك كتاب مورد نياز شماست، پيش رويتان قرار مي‌گيرد. ده ويژگي منحصر بفرداما اين كتاب ده ويژگي منحصر بفرد دارد كه سايت موسسه جهادي آنها را اينطور برشمرده است:1کتاب حاضر کتابی منحصر به فرد در ارائة درست و کامل از اندیشة اسلامی است. این کتاب با کتاب‌های متعددی که با عنوان اندیشة اسلامی یا اصول عقاید به رشتة تحریر درآمده‌اند متفاوت است. این کتابها اصول اعتقادی دین را بیشتر به عنوان مفاهیم ذهنی تلقّی کرده و در مقام اثبات درستی این اصول و پاسخگویی به شبهات مطرح شده، هستند. برخلاف این کتابها، «طرح کلی اندیشة اسلامی در قرآن» مباحث ضروری دین را به گونه‌ای تعهدآفرین معرفی کرده است. یعنی در کتاب، اصول اساسیِ اعتقادی دین، مبتنی بر آیات قرآن به مخاطب عرضه شده است، به طوری که این اصول اعتقادی از سطح مفاهیمی ذهنی خارج شده و رنگ و بوی عملی گرفته‌اند.بنابراین، اولین ویژگی همین است که این کتاب از جنس کتاب‌های کلامی نیست که روند اثبات و نفی در پیش گرفته باشد، بلکه اصول اصلی اندیشة اسلامی را از روی آیات قرآن و بر مبنای توضیح مسائل ضروری دین ـ مسائلی که آگاهی از آنها برای سعادت انسانها مفید است ـ تبیین کرده است.2دومین ویژگی کتاب، ارائة نمایی کلی از اندیشة اسلامی به جهانیان است، نه فقط مسلمانان، بلکه یکایک انسانها، چه موحد و چه غیر موحد. هر کس، با هر ایده و تفکری، می‌تواند مخاطب این کتاب باشد. چون روند بحث و نکات عرضه شده در کتاب، آنچنان منطقی و دور از هرگونه تعصب ورزی است که مورد پسند هر عقل سلیمی قرار خواهد گرفت. 3سومین ویژگی کتاب این است که در آن تعریفی دوباره از دین به مخاطب داده است. تعریفی که دین را تنها مجموعه‌ای از اصول فکری یا عملیِ مجزا نمی‌داند، بلکه آن را مجموعه‌ای متحد تعریف می‌کند که با نظمی خاص در کنار هم قرار گرفته‌اند. 4این کتاب سندی است گویا از اقدامات حضرت آیت الله خامنه‌ای در راستای احیای تفکر اسلامی. سالها بود که تفکر اسلامی، به دلیل دوری از قرآن و عترت رنگ باخته بود. مفاهیم دینی از معانی حقیقی خود تهی شده و جز پوسته ای از آن چیزی باقی نمانده بود. دین، نظام و مکتبی جامع نبود. بیشترِ معارف قرآنی در حوزة عملِ فردی معنا و تبیین می شد و سخن از اصول عقایدی بود که ـ با تمام شقوق و ظرایف مختلفش ـ از محدودة ذهن فراتر نمی رفت. گرچه، حرکتها و سخن برخی از اندیشمندان اسلامی، نگاهها را دوباره متوجه اسلام و مفاهیم عمیق آن کرده بود، اما آنچه کم بود یا نبود، طرحی جامع از دین بود. طرحی که دین را فقط در حوزة فردی تعریف نکند و آن را ناظر به عمل بداند؛ از ضروریات و اصول دین و ارتباط آنها با هم حرف بزند؛ از تأثیرات دین بر سرنوشت جوامع بحث کند؛ و اینکه بتواند خلأ فکری مسلمانان را در برابر مکاتب پوچ و خالی بشری پر کند و زمینه را برای نفوذ اسلام در میان جوامع و آزاداندیشان فراهم آورد.حضرت امام خمینی(ره) قطعاً احیاگر اسلام در این عصر بود. با شروع نهضتِ امام، نام اسلام دوباره بر سرِ زبانها افتاد و قلوب خمودة مسلمین بیدار شد. بعد از تبعید حضرت امام این شور و علاقة ایجاد شده برای شاگردان مجاهد امام بستری بود برای کار عمیق فکری و ایمانی. برای ساختن زیربنایی محکم از تفکر ناب اسلام محمدی.ارائة چنین طرحی میسر نبود، مگر از متفکری آگاه و مسئول، آشنا به مفاهیم قرآن و آگاه از مقصود و مقصد دین. حضرت آیت الله خامنه‌ای با احساس این خلأ و نیاز در جامعه، و با اشراف به آثار اندیشمندان اسلامی و مراوده با عالمان زمان‌شناس عصر، همچون شهید مطهری و با تسلط و تمسّک به قرآن، مباحث «طرح کلی اندیشة اسلامی در قرآن» را در ماه مبارک رمضان مطرح کردند؛ مباحثی که به دلیل ارائة نگاهی جامع از تفکر توحیدی و با در نظر داشتن شئون مختلف زندگی بشر، بابی است برای ورود به حوزة تفکر اسلامی. این چهارمین ویژگی برای این کتاب است. 5پنجمین ویژگی کتاب، بازتاب نگاه نو و بدیع ایشان به مفاهیم دینی است. اگرچه کلمات کلماتی هستند که مکرر به گوش شنونده رسیده است، اما در کلام ایشان جانی تازه می گیرند. نگاهی که به مفاهیم دینی ابعادی تازه می بخشید و در آن روزگار مورد انتقاد قرار می گرفت:«یک عدهاى در مشهد جنجال علیه من به راه انداختند که چرا در زیر کلمة «ولایت»، فلانى، این حرفها را زده؛ درحالى که این، انکار آن ولایتى که آنها مى گفتند که نبود. آنها مى گفتند ولایت یعنى محبت. خب ما محبت ائمه را که قبول داریم، ولایت یعنى اعتقاد به امامت على علیه السلام . این را که ما قبول داشتیم. یک چیزهایى علاوة بر اینها ما از کلمة ولایت پیدا کرده بودیم. من آیات ولایت را در قرآن جمع کردم. آیاتى که در آن کلمة ولایت به کار رفته است، «هُنالِکَ الوَلایَـةُ لِلهِ»  مثلاً فرض کنید و آیات متعددى را؛ از این آیات یک برداشت جدیدى از کلمة ولایت را من عرضه کردم، مطرح کردم. خب، این باید مغتنم شمرده بشود.در عالم پزشکى اگر یک نفرى بیاید، فرض بفرمایید دربارة حصبه یک ایدة جدیدى را مطرح کند که اضافة بر معلومات قبلى باشد، با او چه جورى رفتار مى کنند؟ خب احترامش مى کنند، تکریمش مى کنند، تشکر از او مى کنند. در مسائل دینى اگر حرف جدیدى مطرح مى شد، یک برداشت نویى در یک مسئله‌اى مطرح مى‌شد، ولو اینکه حرفهاى گذشته را تخطئه نمى کرد، همین قدر که نو بود، با آن یک عده‌اى بنا مى‌کردند مخالفت کردن، الان هم این حالت هنوز در یک عدهاى هست.» 6ششمین ویژگی کتاب، انطباق مباحث آن با سیرة سیاسی مبارزاتی ائمه علیهما لسلام برای برقراری حکومت اسلامی است. دیدگاه ایشان نسبت به زندگی ائمه ـ که در کتاب انسان 250 ساله جمع آوری شده است ـ سبب شده بود تا ایشان در میدان مبارزه همواره سه نکته را مد نظر قرار دهند: اول، تبیین اسلام به شکل درست؛ دوم، سخن از جامعة اسلامی و حکومت علوی؛ و سوم، صحبت از حاکم جامعة اسلامی و  توجه دادنِ مردم به مصداق فعلی آن بود. این کتاب نمونه ای است از شیوة مبارزة زیرکانة ایشان در آن دوران سیاه.«در رژیم گذشته، آن وقتى که کار خیلى بر ما سخت مى شد و من در مسجد کرامت یا مسجد امام حسن مشهد سخنرانى مى کردم، مطلبى را که فکر مى کردم دانستن آن براى نظام و رژیم به شدت مضر است، بدون اینکه اندک اشاره‌اى به دستگاه بکنم، مطرح مى کردم. هیچ گوشه و کنایه‌اى هم مطلقا به دستگاه نمى زدم. مثلا فرض کنید آن زمان مى گفتیم «حکومت علوى»! اگر مى گفتیم حکومت اسلامى، حساس مى شدند! مى گفتیم «نظام علوى» یا «حکومت علوى». در بحث هاى آن وقت من، از اینگونه تعابیر پر بود. کانه دیلم را مى دادیم زیر ریشة دستگاه تا آن را با یک فشار بیرون بکشیم. دستگاه هم ملتفت نبود؛ چون به تنة او، هیچگونه برنمىخورد.»7ویژگی هفتم کتاب، توجه ویژة آن است به درد اصلی جوامع بشری ومسلمانها: ضعف ایمان. ایشان با غور در آیات مختلف قرآن، حقیقت ایمان را به مخاطبان خود معرفی می کنند؛ و تشریح می کنند که این باور آگاهانه و تعهدآور، اگر درست شناخته شود، همچون روحی که جسم را به حرکت درمیآورد، عقاید را به صحنة زندگی و اجتماعات بشری وارد کرده و آنگاه، این ایمان، انسانساز و جامعه ساز خواهد شد.8هشتمین ویژگی کتاب، وحدت آفرین بودن مباحث آن است برای امت اسلامی. معظم‌له در آن زمان با بصیرتی که داشتند، دستهای پنهان استعمار را در ایجاد اختلاف بین امت اسلامی به خوبی می دیدند؛ لذا با تکیه بر اصول اساسی اعتقادی اسلام، مانند توحید و دقت به ابعاد آنها، زمینة وحدت امت اسلامی را در برابر طاغوت های زمان، فراهم آورده‌اند. 9کوشش و تلاش معظم‌له برای آموزش شیوة تدبر و تعمق در قرآن به مخاطبان، نهمین ویژگی کتاب است. ایشان عموماً برای بحثهای خود دسته‌ای از آیات را انتخاب میکرده‌اند. و ضمن ترجمة آیات، مخاطبان را ترغیب به پیدا کردن رابطة آیات با یکدیگر می کردند. ایشان هنگام ترجمه و شرح آیات، گام به گام با مخاطب پیش رفته و او را به تأمل و کشف ارتباط آیات دعوت می کنند. و با برداشتی که از آیات دارند، در مخاطب نگاهی نو نسبت به قرآن ایجاد می کنند.10دهمین ویژگی کتاب، توجه خاص حضرت آیت الله خامنه‌ای به جوانان است. آنچه که از بیانات ایشان در این سلسلة از دروس برمی‌آ‌ید، این است که مخاطب اصلی این جلسات، عموماً قشر جوان هستند.«من به شما عزیزان جوان دانشجو که نگاه می کنم، مسجد کرامت و مسجد امام حسن مجتبى را به یاد مى آورم؛ که آنجا هم همین شماها ـ شماهاى سى وپنج سال قبل ـ مى نشستید و درس تفسیر قرآن و تفسیر نهج البلاغه و مبانى نهضت اسلامى، مذاکره و بحث می شد، نوشته می شد و گفته می شد. چوبش را هم می خوردیم؛ هم شما می خوردید، هم ما می خوردیم. دستگاه جبّار طاغوت، آن روز تحمل نمی کرد که یک طلبه با جمعى دانشجو بنشینند و از دین حرف بزنند؛ به خصوص که محفل دانشجویى ما آن روز، محفل گرمى هم بود؛ محفل پرجمعیت و متراکمى بود. البته این جمعیت هایى که امروز شما بعد از انقلاب مىبینید، قبل از انقلاب در هیچ جا و به هیچ مناسبتى شکل پیدا نمی کرد، اما نسبت به جلسات و اجتماعات آن روز، هیچ اجتماعى شاید در کشور ـ اجتماع دانشجویی ـ به یکپارچگى، یکدستى و تراکم اجتماع مسجد امام حسن یا مسجد کرامت که بنده آنجا درس تفسیر براى دانشجوها می گفتم، وجود نداشت.»مطالعه كتاب «طرح كلي انديشه اسلامي در قرآن» در ماه قرآن حتما مي‌توان براي هر كس اتفاق مباركي باشد. اين كتاب را انتشارات موسسه جهادي صهبا منتشر كرده است و براي خريد آن با 15 درصد تخفيف مي‌توانيد به اينجا مراجعه فرماييد.