لقب معصومه را امام رضا(ع) به خواهر خود عطا فرمود، اين لقب كه از سوی امام معصوم به اين بانوی بزرگوار داده شده، گويای جايگاه والای ايشان است.           حضرت فاطمه معصومه (س) در خانداني كه سرچشمه علم و تقوا و فضايل اخلاقي بود، پرورش يافت. كريمه اهل بيت كه زير نظر پدرش امام موسي بن جعفر (ع) تربيت يافته بود، بعد از شهادت پدر بزرگوارش، امام رضا (ع) مسئول تربيت ايشان را برعهده گرفت. در رويات معصومان (ع) فضيلت‌ها و مقامات بلندي را به آن حضرت نسبت مي‌دهند، امام صادق (ع) در اين باره مي‌فرمايند: «آگاه باشيد كه براي خدا حرمي است و آن مكه است؛ و براي پيامبر خدا حرمي است و آن مدينه است. و براي امير مؤمنان حرمي است و آن كوفه است. بدانيد كه حرم من و فرزندانم بعد از من، قم است. آگاه باشيد كه قم، كوفه كوچك ماست، بدانيد بهشت هشت دروازه دارد كه سه تاي آن ها به سوي قم است. بانويي از فرزندان من به نام فاطمه، دختر موسي، در آن جا رحلت مي‌كند كه با شفاعت او، همه شيعيان ما وارد بهشت مي‌شوند». * حضرت معصومه (س) عالمه غيرمعلمه است بدون ترديد در ميان فرزندان امام كاظم (ع)، بعد از امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) از نظر اخلاقي و علمي، والامقام‌ترين آنهاست كه ايشان نيز چون حضرت زينب (س) عالمه غيرمعلمه است. بنابراين حضرت معصومه (س) از جمله بانوان گرانقدر و والا مقام جهان تشيع است و مقام علمي بلندي دارد. نقل شده است كه روزي جمعي از شيعيان، به قصد ديدار حضرت موسي بن جعفر (ع) و پرسيدن پرسش‌هايي از ايشان، به مدينه منوره مشرف شدند. چون امام كاظم (ع) در مسافرت بود، پرسش‌هاي خود را به حضرت معصومه (س) كه در آن هنگام كودكي خردسال بيش نبود، تحويل دادند. فرداي آن روز براي بار ديگر به منزل امام رفتند، ولي هنوز ايشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار، پرسش‌هاي خود را باز خواستند تا در مسافرت بعدي به خدمت امام برسند، غافل از اين كه حضرت معصومه (س)جواب پرسش‌ها را نگاشته است؛ وقتي پاسخ ها را ملاحظه كردند، بسيار خوشحال شدند و پس از سپاس‌گزاري فراوان، شهر مدينه را ترك گفتند. از قضاي روزگار در بين راه با امام موسي بن جعفر (ع) مواجه شده، ماجراي خويش را باز گفتند. وقتي امام پاسخ پرسش ها را مطالعه كردند، سه بار فرمود: پدرش فدايش! * ورود زيارت‌نامه مأثور يكي از ويژگي‌هاي حضرت معصومه (س) است يكي از ويژگي‌هاي ديگر حضرت معصومه (س)، ورود زيارتنامه‌اي از سوي معصومان (س) درباره ايشان است كه پس از حضرت فاطمه زهرا (س)، او تنها بانوي بزرگواري است كه زيارت مأثور دارد و اين نشان‌دهنده مقام والاي اين بانوي بزرگوار است. بنابراين ميان حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت فاطمه معصومه (س) وجوه مشتركي ديده مي‌شود كه عبارتند از: 1ـ اينكه حضرت معصومه (س) همنام حضرت زهرا (س) و نامش «فاطمه» است. 2ـ همانند مادر بزرگوارش حضرت زهرا (س) در سن 18 سالگي از دنيا رفته است. (بنا به روايتي) 3ـ در اول زيارت حضرت معصومه (س) تسبيحي دارد همانند تسبيح حضرت زهرا (س). 4ـ چنانچه حضرت پيامبر اكرم (ص) در حق دخترش فاطمه زهرا (س) فرمود: فداها ابوها، حضرت موسي بن جعفر (ع) نيز در حق دخترش فاطمه معصومه (س) فرمود: فداها ابوها. 5ـ ثواب زيارت حضرت معصومه (س) همانند و معادل زيارت امام معصوم (ع) است. 6ـ هر كس بخواهد حضرت زهرا (س) را زيارت كند بايد حضرت فاطمه معصومه (س) را زيارت كند. * تجلي عصمت حضرت زهرا (س) در كريمه اهل بيت نمو پيدا مي‌كند شايد يكي از دلايل «معصومه» ناميدن اين بانو، آن باشد كه عصمت مادرش حضرت زهرا (س) در او تجلي يافته است. بر اساس پاره‌اي از روايات، اين لقب از سوي امام رضا (ع) به اين بانوي والامقام اسلام وارد شده است. آن حضرت در روايتى فرمود: «مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ كَمَنْ زَارَنى.» (1) هركس معصومه را در قم زيارت كند، مانند كسى است كه مرا زيارت كرده است. امام رضا (ع)و حضرت معصومه (س) هر دو از مادري به نام «نجمه خاتون» متولد شده‌اند كه فاصله سني امام رضا (ع) با حضرت 25 سال است. بنابراين امام رضا (ع) توانستند والاترين عواطف انباشته شده را نثار خواهر گرامي‌شان نمايند. * عشق به ولايت عامل هجرت حضرت معصومه (س) شد يك سال بعد از هجرت برادر، حضرت معصومه (س) به شوق ديدار برادر و اداي رسالت زينبي و پيام ولايت به همراه عده‌اى از برادران و برادرزادگان به طرف خراسان حركت كرد و در هر شهر و محلى مورد استقبال مردم واقع مى‌شد. اين جا بود كه آن حضرت نيز همچون عمه بزرگوارشان حضرت زينب (س) پيام مظلوميت و غربت برادر گرامي‌شان را به مردم مؤمن و مسلمان مى‌رساندند و مخالفت خود و اهل‌بيت (ع) را با حكومت حيله‌گر بنى‌عباس اظهار مى‌كرد. بدين جهت تا كاروان حضرت به شهر ساوه رسيد، عده‌اى از مخالفان اهلبيت كه از پشتيبانى مأموران حكومت برخوردار بودند، سر راه را گرفتند و با همراهان حضرت وارد جنگ شدند، در نتيجه تقريباً همه مردان كاروان به شهادت رسيدند، حتى بنابر نقلى حضرت (س) معصومه را نيز مسموم كردند. به هر حال، يا بر اثر اندوه و غم زياد از اين ماتم و يا بر اثر مسموميت از زهر جفا، حضرت فاطمه معصومه (س) بيمار شدند و چون ديگر امكان ادامه راه به طرف خراسان نبود، قصد شهر قم را نمود كه در نهايت نتواستند به ديدار برادر نائل آيند و در شهر قم رحلت كردند. البته بايد توجه داشت كه اين عشق حضرت معصومه (س) به امام رضا (ع) ناشي از علاقه وافر ايشان به ولايت و زعامت ثامن‌الحجج بوده و همين امر باعث شد كه دست به هجرت از مدينه به خراسان بزنند تا امام رضا(ع) را در سزمين غربت مورد حمايت و پشتيباني خود قرار دهند.